Shared Mobility: Gebruiksgemak is key

De markt van deelmobiliteit is booming. Met name in de steden verschijnen shared mobility concepten, in allerlei vormen. Elektrische deelscooters die je overal kunt vinden en achterlaten, deelauto’s met een eigen parkeerplaats die je van tevoren kunt reserveren, elektrische fietsen die voor je klaarstaan in de parkeergarage van je appartementencomplex. Er is voor ieder wat wils.

Al bestaan de meer ervaren aanbieders al 20 jaar, merkbaar is dat de markt nog jong is. De komende jaren gaat blijken welke bedrijven succesvol zijn en welke niet.

Dat er een mobiliteitsmarkt in opkomst is die is gebaseerd op vervoersmiddelen delen, daarover is weinig discussie. Maar hoe groot de markt wordt, is nog de vraag. De verwachtingen lopen uiteen. Van een bescheiden aanvulling op het eigen autobezit, als vervanger van de tweede auto, tot een vergaande verschuiving van bezit naar gebruik, waarbij de primaire vervoersbehoeften worden ingevuld met deelmobiliteit. Voorlopig is het nog een markt van beloften, waarin geïnvesteerd wordt door believers. De stevige concurrentie leidt tot scherpe uurtarieven met een lage marge, die alleen bij een heel hoog volume tot een positieve business case kan leiden. Daarom worden aanvullende verdienmodellen gezocht en gevonden, uiteenlopend van reclame op deelfietsen tot stimulering door gemeenten die de parkeerdruk in hun stad willen verlagen. Na een aantal jaar pionieren is de tijd van business case validatie aangebroken. Investeerders willen rendement gaan zien, of op zijn minst zicht krijgen op toekomstig rendement.

In de nieuwe markt van deelmobiliteit geldt net als in de huizenmarkt: locatie, locatie, locatie. Partijen zoeken naar de plekken waar doelgroepen zijn (bewoners, werknemers met een grote behoefte aan mobiliteit), gecombineerd met parkeerschaarste en/of hoge parkeerkosten die autobezit ontmoedigen. Instappen in de markt vereist eerst een investering van tijd en geld, in zichtbaarheid, het overtuigen en laten wennen van de doelgroep en het geven van fikse initiële kortingen om het gebruik op gang te brengen. Hierbij geldt een first mover advantage: de partijen die het snelst de meest rendabele locaties innemen, kunnen hun investeringen laten renderen en trekken andere investeerders aan om meer locaties te bekostigen. De overheid kan de markt een handje helpen door in te zetten op het beschikbaar maken van meer locaties.

Het aanbieden van deelmobiliteit wordt technisch al snel behoorlijk complex. Er is techniek nodig om gebruikers veilig toegang te geven tot vervoersmiddelen. Maar ook investeringen in reisplanning en slimme routering, een robuust reserveringssysteem en bescherming tegen kwaadwillenden die wel willen rijden maar niet betalen. Bij dit alles is de verleiding groot om nog meer uit de digitale trucendoos te halen. Denk aan het dynamisch beprijzen van uurtarieven, big data toepassingen zoals vlootbeheer dat anticipeert op vraag, aanbod en het weer. Of gamification, waarmee gebruik en ambassadeurschap wordt beloond. De kunst is deze slimme technologieën verborgen te houden en de gebruiker extreem gebruiksgemak te blijven bieden. Een simpel (maar veilig!) onboardingproces, met enkele klikken op weg kunnen gaan en altijd inzicht in je kosten. Bedrijven die de kunst beheersen van het bieden van extreem gebruikersgemak, gebruikmakend van complexe technologieën, kunnen de gunst van de gebruiker krijgen en vasthouden.

De lage marges gecombineerd met het first mover advantage van partijen die flink investeren in marketing, locaties en standaardisatie, heeft alle kenmerken van een winner takes all markt. Het is dan ook te verwachten dat marktconsolidatie optreedt: fusies, overnames en faillissementen totdat enkele partijen overblijven. Na een periode van vooral nieuwe toetreders zijn nu ook de eerste faillissementen een feit.

Een lange termijn investering is standaardisatie van het koppelvlak tussen de partijen met de apps en de partijen met de wielen. Daardoor kunnen dienstaanbieders de vervoersmiddelen van meerdere voertuigaanbieders ontsluiten voor hun klanten. Als gebruiker krijg je dan met één app toegang tot meerdere vervoersopties, ook wel Mobility as a Service (MaaS) genoemd. Voertuigaanbieders kunnen hun voertuigen aanbieden via verschillende dienstaanbieders en vergroten zo hun marktbereik. Deze standaardisatie vormt een alternatief voor het winner takes all scenario en belooft een concurrerende markt met ruime keuze voor de consument. Hierbij hebben partijen die samenwerkingsverbanden willen aangaan en daarin willen investeren een voordeel. De overheid probeert deze ontwikkeling te stimuleren, door een eigen standaard te ontwikkelen en door MaaS pilots te initiëren.

Wat gaat de uitkomst zijn? ‘Kopen’ enkele partijen de markt door met scherpe tarieven in korte tijd op zoveel mogelijk schaarse locaties in te nemen? Dan zullen we meer faillissementen en terugtrekkende bewegingen van investeerders gaan zien. Mogelijk komt de consument er dan bekaaid vanaf en blijkt achteraf dat de ruime keuze die we nu in de steden zien tijdelijk was. Of slaagt de opzet van de overheid en zien partijen heil in samenwerking en standaardisatie, zodat de consument ruime keuze houdt? De toekomst zal het uitwijzen. Randvoorwaarde voor deelmobiliteitsaanbieders is dat zij extreem gebruiksgemak bieden, omdat de gunst van de consument doorslaggevend zal zijn.

Mei 2021
Tijmen Pardijs

Tijmen Pardijs is Managing Partner bij Next Ground. Hij was Product Owner bij HUUB, de deelmobiliteitsdienst van Pon’s dochteronderneming Next Urban Mobility die eind 2020 samenging met Hely, dochteronderneming van de NS. Tijmen Pardijs speelde een belangrijke rol bij de integratie van de deelmobiliteitsdiensten. Dit artikel schreef hij op persoonlijke titel.